ก่อนหน้าการค้นพบบนครวัดของฝรั่งเศส ความรู้เกี่ยวกับนครวัดของคนท้องถิ่นนั้นก็มีอยู่แล้ว เพียงแต่อยู่ในรูปแบบของตำนาน ความทรงจำ และพงศาวดาร
เรื่องความรู้ ความทรงจำต่อนครวัดของคนท้องถิ่น คงมิต้องพูดถึงชาวกัมพูชาเจ้าของดินแดน นับแต่เฉพาะชาวสยาม ก็มีความทรงจำต่อเมืองนครวัดหลากหลายและยาวนาน เพราะถ้าหากย้อนเวลากลับไป เราจะพบว่าหลักฐานทางประวัติศาสตร์นับตั้งแต่สมัยก่อนสุโขทัย-รัตนโกสินทร์ ระบุถึงความรู้ของชาวสยามที่มีต่อนครวัดไว้จำนวนมาก และไม่ใช่แค่ในระดับชนชั้นสูงเท่านั้นที่รู้จักนครวัดและสั่งให้สร้างวัด-วังเลียนแบบ แต่ชาวบ้านร้านตลาด-พระสงฆ์องค์เจ้าต่างก็รู้จักนครวัดเช่นกัน และคนเหล่านี้ต่างเคยเดินทางไปเมืองนครวัดด้วยกันทั้งนั้น
ดังนั้น จึงไม่ใช่เลยที่นครวัดจะเป็นเมืองที่ถูกทิ้งร้าง และแวดล้อมไปด้วยชนป่าเถื่อนอย่างที่อองรี มูโอต์บอกเล่าเอาไว้ เพราะที่แท้เรื่องราวของนครวัดยังคงไหลเวียนอยู่ในความทรงจำของคนท้องถิ่นมาตลอดสายธารของประวัติศาสตร์ เพียงแต่ไม่ใช่ในแบบที่คนปัจจุบันเข้าใจ
รศ.ดร. ศานติ ภักดีคำ ได้รวบรวมหลักฐานความรู้ ความเข้าใจนครวัดของชาวสยามมาร้อยเรียงเป็นหนังสือเรื่อง นครวัดทัศนะสยาม เพื่อบอกเล่าความเปลี่ยนแปลงองค์ความรู้ของชาวสยามที่มีต่อนครวัดที่ปรับเปลี่ยน ผันแปรไปตามบริบทของยุคสมัย และตอกย้ำให้เห็นว่า "นครวัดไม่ได้หายไปไหน แต่อยู่ในความทรงจำของผู้คนตลอดมา"
“นครวัด-นครธม”
ในการรับรู้ของไทยก่อนสุโขทัย
- ร่องรอยการรับรู้เกี่ยวกับ “เมืองพระนคร” ในดินแดนไทยก่อนสมัยสุโขทัย
“ศรีโสธรปุระ” เมืองพระนครในการรับรู้ของสุโขทัย
การเมืองและศาสนากับเมือง “พระนครหลวง” ในสมัยอยุธยาตอนต้น
- กษัตริย์กรุงศรีอยุธยามาจากเมืองพระนคร?
- จาก “ศรียโสธรปุระ” สู่ “ยโสธรนครหลวง”
- เมืองนครหลวง หรือพระนครหลวง
- สมเด็จพระบรมราชาธิราชที่ ๒ (เจ้าสามพระยา) ตีเมืองพระนคร
- เมื่อกรุงศรีอยุธยาปกครอง “เมืองพระนครศรียโศธรปุระ”
- “สยาม” พ่ายที่เมืองพระนคร ที่มาของชื่อ “เสียมราบ” หรือ “เสียมเรียบ”
เมืองพระนคร ศูนย์กลางการจาริกแสวงบุญ ในกัมพูชาสมัยอยุธยาตอนกลาง
- จาก “บรมวิษณุโลก” สู่ “พระพิษณุโลก” และ “นครวัด”
- เมืองพระนคร ศูนย์กลางการจาริกแสวงบุญ ในกัมพูชาสมัยอยุธยาตอนกลาง
- พระราชมุนีมาแต่ศรีอยุธยาไปไหว้พระที่ “เมืองพระนคร”
- จาก “พระพิษณุโลก” สู่ “พระนครวัด” ในฐานะสถานที่แสวงบุญ
สัญลักษณ์ทางการเมือง “นครหลวง” และความทรงจำสมัยอยุธยาตอนปลาย
- เมื่อสมเด็จพระเจ้าปราสาททองจำาลอง “เมืองพระนคร” มาไว้ที่กรุงศรีอยุธยา
- “ปราสาทบายน” กับความทรงจำในวรรณคดีไทย สมัยอยุธยาตอนปลาย
“นครวัด-นครธม” และ “เสียมราบ” กับความรับรู้สมัยธนบุรี-รัตนโกสินทร์ ตอนต้น
- การขยายอำานาจในกัมพูชา กับความสนใจ “นครวัด-นครธม” สมัยธนบุรี-รัตนโกสินทร์
- การสร้างเมืองเสียมราบในสมัยรัชกาลที่ ๓
- ความรับรู้เกี่ยวกับตำนานกษัตริย์เขมรโบราณ ใน “นิพพานวังหน้า”
- นิพพานวังหน้ากับตำานานบรรพกษัตริย์เขมรโบราณ
“นครวัด-นครธม” กับการเมือง สมัยรัชกาลที่ ๔
- การรับรู้เรื่อง “เมืองพระนคร” ในพระราชนิพนธ์รัชกาลที่ ๔
- นครวัด-นครธมใน “พระเจ้าประทุมสุริย์วงษ์” การรับรู้เรื่องเมืองพระนครในสมัยรัชกาลที่ ๔
- เมื่อรัชกาลที่ ๔ โปรดเกล้าฯ ให้จำาลอง “ปราสาทนครวัด” มาไว้ที่กรุงเทพฯ
นครวัดในการรับรู้ของคนไทย สมัยรัชกาลที่ ๕
เมื่อ “นครวัด-นครธม” กลายเป็นเรื่อง “โบราณคดี”
- นิราศนครวัด : ปฐมบทการรับรู้เรื่องเมืองพระนคร จากการศึกษาของฝรั่งเศส
- นิราศนครวัด ๓ สำนวน
- เมื่อรัชกาลที่ ๗ เสด็จฯ “นครวัด”
0
